CÁCH SỐNG CỦA NGƯỜI CƯ SĨ
Miễn
là ai như thế nào thì họ cũng chẳng cần hoặc là hại người khác để
tù tội mà đạt được của thì họ vẫn làm, đó là những hành động
của người ác. Khi chúng ta chơi với người ác chắc chắn chúng ta phải
làm theo những người đó.
6.
Ưa phanh phui lỗi người
Nghĩa
là chơi với người ác. Thường thường là người ác hay đem những cái
chuyện xấu của người khác, chuyện lỗi của người khác mà nói ra cho
người khác biết để làm cho người khác người ta khổ đau, đó là những
người ác mới làm những điều đó. Cho nên đây là kết bạn với người
ác chúng ta sẽ học lấy những điều mà rất xấu. Vì cái phần thứ 6
này đương nhiên là phanh phui lỗi người khác cho người khác biết, cho
người khác cười chê người khác, do vì vậy đó mình thuộc về loại
người ác, đó là những lỗi của những người ác.
Vì
vậy chúng ta trong 6 cái điều này mà đức Phật đã dạy, chúng ta thấy
mình có những điều gì nó không phải thì mình phải bỏ cái điều đó
đi, đừng có nói cái lỗi của người khác cho người khác biết, đừng
có phanh phui những cái xấu của người khác để cho người khác biết
thì nó thuộc về 6 phần tội lỗi ở trong cái kết bạn với những
người ác. Mà nếu chúng ta là những người không ác thì chắc chắn
không phanh phui cái lỗi của kẻ khác cho người khác biết, không biêu
xấu người khác thì chúng ta không thuộc loại người ác. Nếu mà chúng
ta phanh phui những cái lỗi của người và nói xấu người thì đó chúng
ta thuộc về loại người ác. Cũng như chúng ta không mưu đồ làm lợi cho
mình mà hại người khác thì chúng ta không phải là người ác. Mà
chúng ta mưu đồ làm lợi cho mình bằng cách hại người khác để đem
lại cái lợi hoặc cái danh cho mình thì đó mình là người ác.
Dụ
người làm điều chẳng phải, điều ác thì chính mình cũng là người
ác.
Ưa ở
chỗ thầm kín, bàn tính chuyện này chuyện kia hoặc là nói lén nhau
điều này điều kia thì đó cũng là người ác. Ở đây Phật chỉ cho
chúng ta thấy rõ người ác là người hay tìm cái chỗ thầm kín lén
nói chuyện này lén nói chuyện kia, đều là thuộc loại người ác. Cho
nên chúng ta biết như vậy khi mà chúng ta có nói chuyện với nhau thì
đường đường phải nói chuyện ở nơi chánh đáng hẳn hoi đàng hoàng,
vào nhà khách để nói chuyện. Nếu mà ưa nói chuyện chỗ thầm kín,
chỗ lén lút thì đó là thuộc loại người ác.
Cho nên
kết bạn với người ác thì có 6 cái điều để chúng ta thấy đó là
những người ác.
Người
mà sanh khinh chê người khác, coi rẻ người khác, khinh bỉ người khác
thì đó cũng là thuộc loại người ác. Bởi vì ở đây kết bạn với
người ác thì tâm chúng ta nó bắt chước theo, nó coi rẻ người khác,
dù người đó hiện giờ họ thua mình gấp trăm, gấp ngàn lần nhưng mình
không khinh lờn, mình không chê họ thì mình là người không ác.
Đó là
những điều kiện, 6 cái điều kiện này để chứng minh chúng ta phạm
phải một điều kiện thì tức là chúng ta phạm phải vào một cái
người ác. Cho nên chúng ta biết được như vậy thì hãy cố gắng mà
tránh những cái điều này vì đây là lời Phật dạy mà được Thầy ghi
chép lại để hướng dẫn cho người cư sĩ cũng như nhắc nhở người tu
sĩ. Vì đó là những hành động khi chúng ta không biết, cho nên chúng
ta dễ lạc lầm. Vì vậy khi biết chúng ta hãy cố gắng mà khắc phục
mình đừng để lạc lầm vào chỗ đó mà trở thành người ác.
6.
Lười biếng có 6 lỗi
Một:
Khi giàu không chịu làm việc.
Nghĩa
là người lười biếng khi họ có tiền họ không làm việc, họ ăn cho hết
của cải, tài sản chứ họ không làm việc, họ đi chơi chứ không có làm
việc. Cho nên giàu có mà không chịu làm việc thì họ trở thành những
người phóng đãng, kết bè, kết đảng với người ác, rồi rượu chè, rồi
bài bạc. Từ cái chỗ lười biếng đó mà họ sanh ra những cái điều
bất thiện, cái điều không tốt. Cho nên dù giàu chúng ta vẫn làm việc
chứ không phải nói tui giàu tui không cần làm việc, ăn không hết thì
cái đó là cái sai. Đó là thuộc về loại lười biếng.
Hai:
Khi nghèo cũng không chịu làm việc.
Cho nên
cái người nghèo mà không làm việc thì chúng ta cũng biết thuộc về
loại lười biếng.
Ba:
Khi lạnh cũng không chịu làm việc.
Khi
thấy trời lạnh mình cũng không chịu làm việc, cứ co ro ngồi rúc ở
trong nhà thì biết là loại lười biếng.
Bốn:
Khi nóng cũng không chịu làm việc.
Bây
giờ trời nắng nóng quá, thôi tui vô trong nhà ngồi chờ mát rồi tui
hãy làm thì cái người đó cũng thuộc loại lười biếng.
Năm:
Sáng sớm cũng không chịu làm việc.
Sáng
sớm mình nói còn sương này kia làm việc rồi nó bệnh cảm, nó này
kia thì do đó những người đó thuộc về loại lười biếng bằng cách lý
luận đó.
Sáu:
Chiều tối cũng không chịu làm việc.
Nếu
mà chiều tối họ cho rằng tối rồi thôi nghỉ, không nên làm, để nghỉ
ngày mai làm, họ luận bằng cách này bằng cách khác để buổi chiều
đó họ không làm việc, vì vậy cũng thuộc về loại lười biếng.
Cho nên
ở đây lười biếng có 6 cái hành động để mà chúng ta thấy cái người
lười biếng:
Khi
mà họ có của mà thấy họ cứ đi chơi không thì biết họ thuộc về
loại lười biếng.
Khi
mà họ nghèo mà thấy họ không chịu làm, tối ngày cứ co ro trong bếp,
trong xó hoặc là đi chỗ này, chỗ kia chơi thì nghèo như vậy mà không chịu
làm việc thì biết họ là loại lười biếng.
Khi
trời lạnh mà không thấy họ làm việc là biết họ là người lười
biếng.
Khi
trời nóng không thấy họ làm việc cũng biết họ thuộc loại lười
biếng.
Sáng
sớm cũng không thấy họ làm việc thì biết họ là người lười biếng.
Chiều
tối cũng không thấy họ làm việc thì biết họ là người lười biếng.
Cho nên
6 cái điều kiện này, 6 cái việc này chúng ta xét qua thì biết người
đó là người lười biếng. Mà người lười biếng chúng ta có nên gần
gũi những người đó không? Chắc chắn là chúng ta không nên gần gũi,
vì gần gũi những người đó họ sẽ lôi cuốn chúng ta cũng trở thành
những người lười biếng.
Như
vậy chúng ta đã học được những cái điều cần phải học của một
người cư sĩ. Chúng ta giữ gìn, cần phải giữ gìn những gì mà chúng
ta đã học được ở đây: 6 cái nghiệp làm tổn hại tài của chúng
ta, 6 cái điều kiện đưa chúng ta đến những người không tốt ở trong
cái xã hội. Cho nên từ đó chúng ta cố gắng mà khắc phục để
cho mình trở thành một người tốt ở trong gia đình cũng như một người
công dân tốt ở trong một đất nước. Nếu mà chúng ta tránh được những
điều này thì chắc chắn là phải có sự lợi lạc rất lớn cho chúng
ta.
TRÁNH 4 HẠNG OAN GIA
Người
cư sĩ, đệ tử Phật còn nên tránh 4 cái hạng oan gia. Nghĩa là đức Phật
chỉ cho chúng ta biết để mà chúng ta tránh 4 cái loại oan gia mà nó
có thể đưa đến cuộc đời chúng ta có những cái khổ đau. Bốn cái oan
gia đó là như thế nào?
- Một là hạng quý
phục.
- Hai là hạng mỹ
ngôn.
- Ba là hạng kính thuận.
- Bốn là hạng ác
hữu.
Bốn
cái hạng người này là 4 cái hạng oan gia ở trong cuộc đời chúng ta.
Cho nên chúng ta phải tránh 4 cái hạng người này.
Thật
sự ra đức Phật dạy cho người cư sĩ chúng ta thấy rất là đầy đủ từ
những cái gì nhỏ, rất là nhỏ nhặt ở trong cuộc sống của chúng ta,
Ngài đều vạch ra cho chúng ta biết để mà chúng ta tránh, biết để
chúng ta sửa mình, biết để đem lại một đời sống rất là hạnh phúc
an vui. Chúng ta thấy ông Phật ông thông minh và ông sáng suốt, ông nhận
ra từng chút để ông dạy cho chúng ta, thiệt là một trí tuệ vô cùng.
Nhưng chúng ta được học cũng là một cái phước rất lớn. Nhiều khi
chúng ta đọc qua hoặc là chúng ta chưa được nghe cho nên chúng ta không
được hiểu được những lời dạy này. Một cuộc đời chúng ta sanh ra làm
người rất khó mà được nghe Phật pháp dạy chúng ta từng cái cuộc
sống như thế này thật là thấm thía, đối với Đạo Phật thật là khó
mà hy hữu lắm chúng ta mới được trở thành những người đệ tử của
Đức phật như ngày hôm nay. Bởi vậy đức Phật dạy chúng ta phải tránh 4
hạng oan gia, những người này, những hạng người này họ sẽ đem đến
cho chúng ta những cái không hay cho cuộc sống của chúng ta.
Hạng
quý phục có bốn. Nghĩa là đối với cái hạng mà quý phục có 4:
·
Một: Trước cho sau đoạt lại.
Cái
hạng đó họ cho mình thì cho như vậy rồi họ tìm cách họ lấy lại.
·
Hai: cho ít mong trả nhiều.
Nghĩa
là cho mình, ví dụ như đem cho mình cái vật gì đó thì họ có cái
thâm ý của họ, là người này không bao giờ trả lại mình hoặc cho lại
mình ít, cho nhiều hơn. Đó là thâm ý của người quý phục này.
·
Ba: Vì sợ nên làm thân.
Họ sợ
mình cho nên họ làm thân với mình, chứ sự thật ra họ không muốn làm
thân với mình. Vì lợi nên làm thân. Đó là họ làm thân mình để họ
có những lợi lộc này kia nọ. Hoặc là lợi dụng mình bằng cách là
tiền bạc hay của cải hay tài sản hoặc là mình giúp đỡ họ bằng
cách gì đó, cho nên họ phục mình, họ làm như họ thân mình, chứ sự
thật ra họ vì cái lợi, vì sợ. Cho nên những hạng người này thì
chúng ta nên tránh. Họ không phải là người bạn mà họ là những người
trước cho sau muốn lấy lại, cho ít thì mong phải trả nhiều, vì sợ
mình nên mới làm thân với mình, nếu họ không sợ thì họ chẳng chơi
với mình.
·
Vì lợi mà họ làm thân với mình, cho nên mình xét
cái người nằm ở trong 4 cái hạng này thì mình không chơi những người
đó mà ghép họ vào cái loại quý phục.
Quý
phục có nghĩa là gì? Quý là sợ mà phục mình chứ không phải là
không sợ mà phục mình, vì họ sợ mình có làm quan, làm vua có thể
bắt họ bỏ tù thế này thế khác cho nên họ mới làm thân mình.
Ở đây
Phật ghép 4 cái hạng người này để chúng ta thấy để chọn lấy những
người bạn trong cuộc đời của chúng ta. Cái hạng người mà cho chúng
ta rồi đoạt lại, cướp lại, sau này rồi cướp lại đoạt lại thì đó
chúng ta không chơi với những hạng người này.
Những
hạng người cho ít mà mong nhiều thì chúng ta không chơi với hạng
người này.
Những
hạng người mà sợ chúng ta mà làm thân với chúng ta thì hạng người
này chúng ta không chơi.
Hạng
người vì có lợi ích cho họ, có lợi cho họ bằng cách này bằng cách
khác cho nên họ mới làm thân với mình thì những hạng người này
chúng ta không chơi.
Cho nên
ở đây đức Phật dạy chúng ta chọn những người bạn nào mà chúng ta chơi
chứ không phải đụng ai chúng ta cũng chơi. Cho nên sau thời gian chúng
ta thấy những hạng người thì chúng ta chơi với những người đó mà
những loại này chúng ta ko nên chơi, chúng ta nên tránh xa.
Hạng
mỹ ngôn có 4
Nghĩa
là cái hạng mỹ ngôn, cái loại mà nói tiếng ngon tiếng ngọt này chia
ra làm 4 hạng để chúng ta biết mà tránh mà không chơi những hạng này.
·
Một: Lành dữ đều chiều theo.
Chuyện
tốt thì họ cũng nói đúng, chiều theo mình. Mà gặp chuyện dữ thì
họ cũng nói theo mình. Ví dụ như trong khi đó mình làm việc từ
thiện bố thí thì họ cũng nói thì ờ đó là tốt, khi mà mình đánh
người ta hoặc là mình giết người ta thì họ nói anh làm cái đó cũng
đúng, đó là lành giữ họ không can ngăn mình mà họ cứ xúi mình.
Mình làm lành họ cũng nói tốt, mà mình làm giữ họ cũng nói tốt.
Đó là cái hạng người mà nó chiều theo mình kiểu đó thì mình không
chơi cái hạng người đó.
·
Hai: Gặp nạn thì lánh xa.
Khi mà
mình có gặp tai nạn hay gì đó thì họ lánh xa mình, coi như họ không
quen thân với mình nữa, họ sợ vạ lây thế này thế khác, cho nên mình
có gặp tai nạn gì thì họ lánh xa, thì hạng này không nên chơi.
·
Ba: Có điều lành thì âm thầm ngăn đón.
Khi mà
có những điều lành tức là cái điều đem lại cho họ cái lợi ích thì
họ tìm cách họ ngăn đón không đem lại lợi ích đó cho mình. Ví dụ
như có người đó họ khen tặng mình thì cái anh bạn này anh ngăn liền,
anh nói: cái ông đó chưa hẳn đã tốt đâu, anh khen như vậy là không
đúng; nhưng sự thật là người kia họ khen rất đúng là vì mình có
những hành động tốt. Thí dụ như mình làm từ thiện thì có người
khác nói: Ờ cái ông đó tốt quá thường hay giúp đỡ những người
nghèo, trẻ mồ côi hay người bất hạnh trong xã hội thì cái ông này
ông ngăn cái điều đó ra, ông nói: anh lầm rồi, cái người này họ làm
như vậy là kinh doanh đó, chứ chưa phải là họ là người tốt thật đâu,
đó là người mà họ có những tâm tánh như vậy thì mình không nên chới
với người bạn đó.
·
Bốn: Khi thấy lâm nguy thì bài xích đả đảo.
Khi
mình mà bị lâm nguy, bị kẹt cái gì đó thì họ a dua với người khác
mà bài xích mình, nói xấu mình, đả đảo mình bằng cách này bằng
cách khác. Cho nên những người mà như vậy thì mình không nên chơi thân
với họ. Cho nên ở đây thuộc cái loại mà Phật ghép vào loại mỹ ngôn
là những loại người như vậy.
Khi mà
làm người cư sĩ, chúng ta phải có bạn bè, phải có những người mà
chơi với nhau, vì vậy Phật dạy cho chúng ta ở đây để chúng ta chọn
những người bạn tốt, những người bạn mà không hại chúng ta. Cho nên
những người này là Phật ghép nó là 4 hạng, 4 cái hạng người oan
gia, nó sẽ đưa chúng ta đến cuộc đời nhiều đau khổ mà chúng ta không
thể được an vui.
Hạng
kính thuận.
Có 4
việc mà chúng ta sẽ thấy đó là trước dối trá, sau dối trá, hiện
tại dối trá, thấy có chút lỗi đã vội lánh xa. Nghĩa là cái người
mà dối trá, trước mặt mình thì họ cũng nói láo nói này kia, sau
lưng mình thì họ cũng đặt điều nói láo nói này kia, hiện tại họ
cũng nói láo, trước sau và hiện tại thì họ cũng đều là nói dối
hết. Những cái hạng mà nói dối này khi mà biết họ nói không thật
thì những người mà nói không thật thì chúng ta không nên chơi với
người đó. Vì họ có thể họ đặt điều, họ nói láo, họ vu oan giáo
họa mình, mình không xấu mà họ đặt ra họ nói mình xấu. Ví dụ như
bây giờ quý thầy là những người tu hành mà khi có một điều kiện gì
thì gặp một phái nữ, thì quý vị nói chuyện hoặc có việc gì cần
trao đổi nhau, thì người đó lấy cớ đó để mà nói xấu mình, nói
mình mê cô ta, tu hành gì mà còn nói chuyện với người nữ, mà trong
khi đó mình phải giao thiệp với những người này để cho họ giúp đỡ
mình hoặc phụ mình làm những cái gì ví dụ nhờ họ cơm nước để cho
mình cất nhà cất cửa hoặc làm cái gì khác thì họ lại nghi ngờ,
họ lại đặt điều, họ nói mình không đúng cách thì đó là cũng thuộc
loại bạn không tốt, dối trá, nói xấu mình.
Ví dụ
như một người tốt thấy mình như vậy, thấy mình nói chuyện với cô ta
như vậy thì người bạn tốt mà thấy như vậy sợ mình bị cám dỗ, bị
sắc đẹp hoặc bị sắc dục mà cám dỗ thì mình đến mình trực tiếp,
mình nói riêng với người bạn của mình: Tui thấy anh nói chuyện với cô
ta, tui sợ anh có thể sa ngã không, anh phải giữ gìn tâm mình cho vững
vàng, đừng có để như vậy. Đằng này không, thấy thì không nói mà lại
đi nói với người khác để làm cho người bạn của mình trở thành xấu
thì như vậy cho nên ở đây Phật nói trước cũng dối trá, sau thì cũng
dối trá, hiện tại thì cũng dối trá, thấy có chút lỗi đã vội lánh
xa. Nghĩa là thấy cái người đó có lầm lỗi một ít nhỏ đó thôi thì
cho rằng cái người đó là không tốt với mình cho nên vội vàng tránh
xa chứ không khuyên, không lơn gì hết thì cái đó là cái rất lỗi, rất
tệ. Cho nên cái hạng người mà kính thuận cái kiểu này thì mình
hoàn toàn là mình không chơi với hạng người này vì những người này
là những người xấu chứ không phải là những người tốt.
Cho nên
ở đây Phật ghép cái hạng người như vậy để chúng ta đừng có làm
bạn, để chúng ta thấy được cái người đó là người không tốt.
Người
mà dối trá như vậy đó là những người mà có thể làm cho mình mất
cái niềm tin với mọi người, mặc dù là mình có lỗi, mình cố gắng
mình sửa nhưng họ thêu dệt ra những cái lỗi đó, làm cho người khác
nhìn mình với đôi mắt không tin tưởng, nhìn mình với đôi mắt coi rẻ
rúng do những người bạn xấu làm cho mình rất là khổ sở trên cuộc
đời của mình, thì những người bạn đó mình nên tránh xa mà không nên
chơi với họ.
Hạng
ác hữu.
Tức
là cái hạng người mà ác có 4.
- Một: Khi uống rượu là bạn, nghĩa là vào trong một chỗ nào
đó mà uống rượu với nhau đó là những người uống rượu cùng nhau.
Phật ghép những người đó là những người bạn ác của mình. Hoặc là
thấy mình mời vào uống rượu. Những người uống rượu mà mời mình để
mình nhập bọn với họ, mình phải tránh xa cái người uống rượu này.
Những
người ác hữu là những người bạn ác.
-
Hai, là đánh bạc.
Nếu mà mình thấy cái người đó đánh bạc thì mình tránh xa đừng có
làm bạn với họ vì có làm bạn với họ thì mai mốt mình cũng trở
thành những người đánh bạc, vì thế nào họ cũng cám dỗ mình, quyến
rũ mình đi vào con đường này. Cho nên họ là những người bạn ác.
-
Ba, dâm dục.
Cái người mà hay đi vào cái nơi mà mua dâm, những nơi mà gái mại dâm
rồi thì chúng ta không nên chơi gần những người này, những người này
cũng thuộc về loại bạn ác, vì chơi những cái đó nó có những hành
động không tốt mà còn hại sức khỏe cho mình nữa. Cho nên đừng có
gần những người mà họ thích mua dâm, họ thích vào những nơi không
tốt. Cho nên chúng ta không trong sạch thì không nên chơi với những
người bạn này vì những người bạn này sẽ lôi cuốn chúng ta đi vào
cái chỗ không lành, nó bất tịnh hạnh, nó không trong sạch cho nên
không chơi loại bạn này.
-
Bốn: Phật cũng dạy chúng ta không
nên làm bạn những người ca hát và vũ múa vì những người mà ca
hát vũ múa này lâu ngày nó cám dỗ bằng lời ca, điệu vũ, làm chúng
ta cũng sẽ trở thành những loại ca kỹ, những người mà ca hát, cho
nên Phật khuyên chúng ta đừng chơi với những bạn này vì sẽ rơi vào
vòng thương vay, khóc mướn làm cho tâm hồn chúng ta bất an.
Do
vậy chúng ta hãy tránh 4 cái loại người bạn này.
Những
điều Phật dạy ở trên đây chúng ta thấy rất là thấm thía. Nếu mà
một người cư sĩ, cũng như người tu sĩ mà chúng ta suy nghĩ cho kỹ,
chúng ta nên tránh 4 cái hạng oan gia này để cho cuộc sống của chúng ta
thanh thản và tiến bước trên con đường đạo để một ngày nào đó chúng
ta thực hiện rốt ráo làm chủ cuộc sống, được giải thoát, chấm dứt
được sinh tử luân hồi. Đó là cái điều mong muốn và cái ước vọng
của mỗi người hướng đến Đạo Phật, mục tiêu mà chúng ta nhắm để
chúng ta đi đến. Cho nên trước tiên chúng ta phải tránh 4 cái hạng bạn
mà ở đây Phật nêu ra rất là rõ ràng. Bốn cái hạng bạn này thì nó
lại chia ra 16 cái hạng người mà chúng ta cần phải cố gắng mà khắc
phục mình để cho mình tránh xa những người mà không tốt sẽ cám dỗ
và dẫn dắt mình vào con đường tội lỗi và con đường tạo nên những
ác nghiệp mà mãi mãi trôi lăn trong 6 nẻo luân hồi mà không thể nào
thoát ra được.
Ở đây
đức Phật có ghi lại một bài kệ:
Quý
phục gượng làm thân
Cái
người đó, cái hạng mà quý phục thì họ gượng họ làm thân chứ họ ko
thân với mình đâu.
Hạng mỹ ngôn cũng
vậy.
Kính thuận thì
dối trá.
Bạn ác thì gian
ác.
Người trí thường
biết rõ
Chỉ luận việc hơn
thua
Gần ác không tình
nghĩa
Nên mau xa lánh họ
Như tránh con đường
hiểm.
Đó là
đức Phật viết bài kệ ngắn gọn nhưng mà 2 câu kết của bài kệ này:
Nên
mau xa lánh họ
Như
tránh con đường hiểm.
Tức
là con đường hiểm nghèo đó.
Thì
như vậy chúng ta biết lời khuyên của đức Phật, chúng ta nên tránh những
cái này, tránh những người bạn này để chúng ta được cái cuộc đời an
ổn và yên vui, sống trong cuộc sống để thực hiện con đường đi của
Đạo Phật. Còn nếu chúng ta không tránh những người bạn này thì chúng
ta khó mà thực hiện được con đường chân chánh của Đạo.
BỐN HẠNG NGƯỜI ĐÁNG THÂN CẬN
Làm
bạn có 4 hạng người đáng thân cận, nghĩa là chúng ta nên tìm những người
nào đáng làm bạn. Ở đây Phật dạy cho chúng ta thấy rõ, nó có 4
hạng người chúng ta cần thân cận sống với họ, đó là 4 hạng người
nào?
-
Một: Hạng người thường ngăn mình làm điều quấy.
Cái
người bạn nào nghe cái gì mình sai mình quấy thì họ ngăn chặn mình
liền thì người đó là người bạn tốt của mình. Còn người nào mình
làm cái gì họ cũng nịnh theo như đã nói ở trên: mình làm lành họ
cũng xua theo, mình làm ác họ cũng xu theo họ không ngăn chặn gì hết
thì đó là những người xấu chứ không phải là người tốt; còn cái
hạng người mà mình làm một cái điều ác thì họ ngăn chặn, làm điều
quấy thì họ ngăn chặn mình, làm cái điều lành thì họ khuyến khích
mình mà làm điều ác thì họ ngăn chặn mình liền thì đó là những
người bạn của mình, mình hãy thân cận với những người đó.
-
Hai: Hạng người có lòng thương xót.
Mình
chơi với những người mà biết thương người, biết đạo lý của con
người, biết thương xót loài chúng sanh, biết sự đau khổ của loài
chúng sanh thì chắc chắn những người đó họ là những người tốt chứ
không phải là người xấu.
Còn
những người mà giết hại chúng sanh, những hạng mà đồ tể giết chúng
sanh mà bán thịt thì chúng ta đừng nên chơi những hạng đó, nó có thể
giết chúng ta mà không lường trước được. Do những điều kiện này chúng
ta chọn cái người mà có tâm từ bi biết thương mình thương người, không
đánh lộn đánh lạo, không chửi mắng rủa người thì tức là người biết
thương xót.
Còn
người không thương xót thì chửi mắng người này, chửi mắng người kia
hoặc đánh đập người này, đánh đập người kia hoặc là đánh đập những
loài thú vật làm cho chúng đau khổ thì đó là chúng ta phải tránh xa
những hạng đó, mà chúng ta hãy gần gũi những người có lòng từ bi
biết thương người, biết thương chúng sanh.
-
Ba: Hạng người biết làm lợi cho người, còn những người mà làm lợi cho
mình, ích ký thì mình không nên chơi. Mà những người làm lợi người
khác luôn luôn lúc nào thấy người khác gặp khổ hoặc là gặp tai nạn
thì người này luôn luôn làm cho người kia thoát ra khỏi tai nạn, đó
là làm lợi người, làm cho người ta được an vui, làm cho người ta được
hạnh phúc, thì những người đó là những người bạn của mình nên gần
gũi.
-
Bốn: Hạng đồng sự.
Những
người mà đồng cái việc làm với mình đó là những điều kiện mà
chúng ta sẽ gần gũi với những người mà cùng nghề nghiệp, cùng làm,
cùng ý cùng tư tưởng tất cả những người này là người bạn tốt của
mình.
Kế đây
đức Phật cũng có giải thích với chúng ta từng cái phần trong 4 hạng người
tốt này để chúng ta ...
Hạng
mà ngăn mình làm cái việc quấy, hạng bạn tốt này, họ thấy mình
làm việc quấy mà họ ngăn mình thì qua việc làm của họ mình thấy
những người có hành động này thì mình nên chơi với họ. Nó có
4 điều kiện mà mình chọn bạn mà mình chơi với họ. Nếu mà
mình thấy người làm ác thì hay ngăn cản.
-
Cái hành động thứ nhất: Thấy người nào mà làm cái điều ác
mà cái người đó ngăn chặn: anh đừng có làm vậy.
Cũng
như 2 đứa trẻ đều đi chơi với nhau, một đứa thì xách cây đuổi con tắc
kè hoặc là con rắn mối đập thì thằng kia nói: mày đừng giết, đừng
giết con vật tội nghiệp nó, nó không làm hại mày, thì tức là thằng
bạn đó là thằng bạn tốt, nó ngăn mình không cho giết hại con vật
thì những hành động chơi trẻ con mà có thằng tốt thằng xấu. Mà
thằng tốt nó ngăn mình, còn thằng ác nó ùa với mình, nó chạy nó
dí theo, nó bắn hoặc là nó đập cho chết một con vật thì đó là
những người bạn ác chứ không phải là người không ác. Đây là Thầy nói
những người trẻ con còn nhỏ mà có những đứa nó rất tốt như vậy,
đó là những người tốt, chúng ta thấy hành động đó là chúng ta nên
kết bạn với những người đó.
Cũng
như thấy một người nào mà làm cái điều ác, đánh một con chó thì
lúc bây giờ cái người đó ngăn: anh đừng có đánh con chó, anh đánh
vậy tội nghiệp nó, con vật nó đâu có biết gì, nó lén nó ăn vụng
vì nó đói quá anh đừng có đánh nó như vậy, hành hạ nó như vậy tội
nghiệp. Thì cái người mà ngăn không cho cái người khác mà làm cái
điều ác, làm cái sự đau khổ cho chúng sanh, đó là mình nên chọn lấy
cái người đó mình làm bạn, mình chơi. Đó là một cái hành động để
cho chúng ta thấy, để mà chúng ta chọn bạn.
Hoặc
là chúng ta làm một điều gì đó mà cái người đó, ví dụ chúng ta vào
trong quán uống rượu thì cái người đó bảo anh: uống rượu say sưa dần
dần mất trí khôn, thân anh sẽ bệnh tật, người đó ngăn mình đừng có
cho mình uống rượu, thì đó là người bạn lành, người bạn tốt.
Hoặc
là một hôm nào đó trong gia đình của mình xảy ra cái sự xích mích,
vợ chồng rầy rà, mình tức giận mình muốn đánh vợ mình thì ngay đó
cái người bạn đến chơi nhà mình thấy như vậy cản ngăn: anh đừng đánh
chị vì chị cũng không muốn như vậy đâu đó là sự kiện xảy ra như thế
này thế khác, khuyên lơn người bạn của mình đừng có làm cái điều
đó thì đó là những người mà mình nên chơi.
Còn
có nhiều người bạn khi mà thấy bạn mình đánh vợ thì lại xúi thêm
nữa: ờ chị đó chị làm vậy đó, chị cặp với người này người kia đó,
anh đánh cho đã, anh đánh cho chừa cái tật đó đi thì cái người đó
là người xấu mình nên tránh, vì họ xúi dục như vậy để làm cho gia
đình mình càng ngày càng tan nát.
Ở đây
cái hành động ngăn những điều ác, những điều làm cho người khác đau
khổ thì những người mà ngăn như vậy thì đó là những người tốt của
mình.
-
Hai: Chỉ bày cho người những điều ngay thẳng.
Nghĩa
là cái người mà thường hay chỉ cho mình những cái điều tốt, phải
làm như vậy như vậy. Cũng như bây giờ Phật dạy cho chúng ta phải làm
như vậy như vậy, đây là những điều ác: sát sanh là điều ác, trộm cắp
là điều ác, tham sân si là điều ác. Do đó những người mà chỉ cho
chúng ta những cái điều tốt, những cái điều mà không ác thì đó
là những người mà chúng ta cần chơi.
-
Ba: Có lòng thương.
Người
bạn mà có lòng thương xót chúng sanh, cũng như thương người thì đó
là những người mà mình cần chơi.
-
Bốn: Chỉ bày cho con đường lớn.
Nghĩa
là chỉ cho mình con người có cái tâm rộng lớn, có đạo đức. Bây giờ
chỉ cho mình cách thức mình bố thí, mình cúng dường hoặc là mình
làm những cái việc từ thiện thì những cái người đó họ chỉ con
đường phước thiện, chỉ con đường lớn cho chính mình.
Theo
Đạo Phật thì quý thầy thấy rất rõ là Ngài chỉ chúng ta từng chút
để chúng ta chọn bạn tốt, chứ không nên chọn bạn xấu. Do từng chút
như vậy Thầy thấy Đức Phật dạy rất kỹ lưỡng cho cuộc sống của chúng
ta, như vậy chúng ta hãy cố gắng mà nhớ kỹ những cái điều này để
mà chúng ta chọn lấy những người bạn tốt. Nhiều khi người ta nói hoa
mỹ như mỹ ngôn, người ta nói hoa mỹ mình không ngờ là người đó tốt hay
xấu nhưng khi mà sống gần rồi mình mới thấy những người đó có
những cái không lọt vào những điều mà Phật đã ghi ở trong này, đã
dạy ở trong này để chúng ta thấy được người tốt, người xấu ở trong
xã hội vô cùng lộn xộn như thế này.
Cho nên
những điều mà Phật dạy ở đây, chúng ta xét qua chúng ta biết được
người tốt người xấu chứ không khéo chúng ta lầm lạc lắm.
Những
hạng người này cứu giúp và làm lợi ích lớn cho chúng ta, cho chúng
sanh. Thì bốn hạng người, bốn cái hành động này đã chỉ cho chúng ta
biết rằng 4 hạng người tốt mà để chúng ta làm thân với họ thì luôn
luôn lúc nào chúng ta chơi với họ chúng ta cũng sẽ làm lợi ích chọ
xã hội, cho chính bản thân mình, cho lợi những người khác nữa. Thì
chúng ta nên kết bạn với những người đó.
Kế
nữa đức Phật dạy chúng ta kết bạn với những người từ mẫn.
Những
người từ mẫn có 4 việc. Từ mẫn tức là lòng thương xót người.
Nó có 4 việc, có 4 hành động mà chúng ta thấy được 4 cái hành động
này.
-
Một: Cái người bạn đó thấy cái người bạn mừng cho người bạn khác
được làm cái lợi.
Ví dụ như bây giờ mình trúng số thì cái người đó họ không phải làm
vẻ vui mừng để mà xin tiền mình đâu mà cái người này mừng thật.
Thấy anh này đang nghèo khổ mà bây giờ may mắn anh mua cái vé số mà
anh trúng được thì gia đình anh đỡ biết bao nhiêu. Cho nên mình mừng,
mình thấy người ta được lợi đó là những người bạn tốt. Hoặc là
thấy người này làm ăn hôm nay khá giả được mình đến mình thăm thấy
nhà cửa anh này khá lên, mình mừng cho anh ta. Thì đó là thấy người
ta được lợi mình mừng.
Nhiều
khi ngoài mặt mình làm vẻ mừng nhưng trong bụng thì mình ganh tỵ.
Cái anh này, anh làm giàu hơn mình rồi, anh hơn mình rồi thì như vậy
mình thua anh ta quá. Ngoài mặt thì mình làm mừng nhưng trong bụng
chưa chắc đã là mừng thật. Đó là cái điều của người xấu. Còn cái
người này mừng thật không có lòng ganh tỵ, không vì cái lợi, thấy người
khác được lợi mà vì nịnh bợ mừng để rồi tìm cái lợi đó, chôm
chỉa một ít nào đó đối với cái lợi của người khác thì cái đó
cũng là bạn xấu. Còn này mừng thật là khi thấy người khác được
lợi vui mừng cho người khác được lợi.
-
Hai: Buồn khi thấy người gặp nạn.
Khi
mình chọn người bạn mà tốt thì người này khi thấy người bạn mình
bị nạn thì người này họ buồn khổ như chính bản thân họ bị nạn,
cũng như chính người thân ở trong gia đình của mình vậy. Đó là những
người bạn tốt mà mình nên thân cận và gần gũi
-
Ba: Khen ngợi đức của người khác.
Nghĩa
là thường thường mình khen ngợi, ca ngợi với những người khác là
người đó có cái hạnh bố thí hoặc người đó bố thí hết tài sản
của mình bây giờ đi tu, hoàn toàn không còn cái tài sản gì nữa hết,
người này thật giữ đúng cái hạnh buông xả như Phật đã dạy, người
này đáng được ca ngợi, đáng được khen vì họ dám xả của cải tài
sản của họ.
Ví dụ
như Thầy nói ở đây trong mọi người cư sĩ mà không có người nào dứt
bỏ gia đình mình được như bằng Minh Tông, khi mẹ đang đau rồi khi vợ
con nhỏ, còn đi học dứt bỏ để đi theo con đường tu của Đạo Phật,
thật khó có người ở trên thế gian này làm được vì vậy cho nên chúng
ta khen ngợi. Cũng như ngày xưa đức Phật vứt bỏ vợ đẹp, con xinh của
cải tài sản của mình, ngai vàng ngôi báu mà vẫn dứt bỏ để mặc
chiếc áo tu hành rất là nghèo khổ đi xin ăn từng bữa. Những việc mà
làm được như vậy không phải là chuyện dễ của thế gian này. Những
người mà dứt bỏ gia đình được để yên ổn ngồi trong thất tu cũng
không phải là mọi người đều làm được như Minh Tông. Cho nên đó là
những cái chúng ta khen ngợi rất đúng chứ không phải khen ngợi sai,
không phải là khen ngợi nịnh bợ mà khen ngợi việc làm của người đó
không thể có người khác làm được cho nên mình mới khen ngợi. Đó là
khen ngợi đức của người khác, người ta làm được những điều đó.
Còn
trái lại khi mà mình làm không được mà thấy người ta làm được thì
mình lại ganh ghét, mình lại dèm pha bằng cách này: Ờ mẹ đau mà bỏ
đi, như thế này thế khác là người bất hiếu, như vậy thật sự ra trong
những người lý luận như vậy không thấy cái chỗ giải thoát là quan
trọng. Nếu không chừng mẹ mình đau ở nhà, bà có chết mình cứu được
không? Hoặc mình đau thế có được không? Hay cũng đứng nhìn ngó mà
thôi? Hơn nữa mình đi tu được biết đâu chừng, sau khi giải thoát được, mình
đi tìm mẹ mình sanh nơi đâu đó để độ người đền đáp trong một hiện
kiếp người đã bố thí thân mạng cho chúng ta có thân này có phải là
có lợi ích không? Còn bây giờ chúng ta cứ ôm cái gọi là cái hiếu,
mà cái hiếu giả dối đó phỏng chúng ta có làm được điều gì chăng?
Có lợi ích gì cho bà ta chăng? Hay chỉ đứng nhìn trước cơn đau của
mẹ mình trên giường? Đó là những cái mà chúng ta khó mà làm được
chứ không phải dễ.
-
Bốn: Thấy người nói ác thì liên ngăn can.
Thấy
người ta nói cái lời đó nó thô tục thì ngăn anh đừng nói tục tĩu
như vậy, anh đừng nói hung ác như vậy, anh đừng chửi mắng như vậy,
ngăn liền không ngại người đó oán ghét mình thì đó là những người
ngăn những lời nói ác của mình thì mình hãy thân cận với những
người này. Đó là đức Phật chỉ cho chúng ta thấy được, cho chúng ta
biết chọn những người bạn có những hành động tốt như vậy. Còn
ngược lại mà chúng ta lại dèm pha khi thấy người có những đức hạnh
tốt, có những gương hạnh tốt thì mình tìm cách mình dèm pha người
đó xuống để làm cho người khác người ta không hiểu người ta chê cười,
người ta khinh bỉ cái người mà đang thực hiện những đức hạnh tốt.
Vì vậy khi học đạo chúng ta phải học rất kỹ những cái điều này để
chúng ta biết rõ mà chúng ta tránh, chúng ta không còn lầm lạc trên
hành động ác, trở thành những người bạn ác của những người xung
quanh chúng ta.
Hạng
người ích lợi có 4 việc.
-
Một: Là hộ vệ người, không phóng dật.
Nghĩa
là giúp đỡ cho người mà không phóng dật.
Chẳng
hạn bây giờ chúng ta vô trong Tu viện này tu hành, tâm giữ gìn không
phóng dật thì lúc bấy giờ những người mà cư sĩ ở bên ngoài đem cơm
gạo hay tiền bạc giúp chúng ta để chúng ta tu hành, đó là người hộ
vệ làm cho chúng ta tu hành, đó là những người bạn tốt đó.
-
Hộ vệ sự phóng dật của người khác để khỏi hao tài. Khi cái người đó
phóng dật, chạy theo ngũ dục lạc, lúc bấy giờ nó sẽ hao tài tốn
của, lúc bấy giờ cái người bạn tốt thì luôn luôn bảo vệ, hộ vệ
trong sự khuyên lơn của người đó để cho người đó đừng chạy theo sự
phóng dật đó mà hao tài tốn của. Ví dụ cái người đó họ mê uống
rượu thì người này hộ vệ cái sự phóng dật của người mê uống rượu
này bằng cách khuyên lơn họ đừng nên uống rượu, đừng nên làm cái
điều ác, đừng nên nói, thì đó là những người hộ vệ cái sự phóng
dật của kẻ khác làm cho người khác không phóng dật, đó là cái sự
hộ vệ thì những người đó là những người tốt.
-
Ba: Hộ vệ người khiến không sợ hãi.
Nghĩa
là có cái người sợ hãi như bây giờ có một em bé đi ngang đường mà
xe cộ chạy qua, nó sợ nó không dám đi thì mình đi lại nắm tay cháu
bé dẫn qua đường làm cho nó ko sợ hãi. Nó thấy một con rắn nó sợ
quá, nó la thì khi đó chúng ta đến an ủi nó và chúng ta đuổi con rắn
đi để cho nó không sợ hãi. Đó là những điều mà chúng ta hộ vệ
khiến cho những người không sợ hãi, những người đó là người bạn tốt
của chúng ta. Như vậy thì chúng ta chọn lấy những người mà có điều
kiện làm cho kẻ khác yên tâm mà không sợ hãi thì chúng ta chọn lấy
những người đó làm những người bạn của mình.
-
Bốn: Cân nhắc người lúc ở chỗ vắng.
Nghĩa
là khi nào ở chỗ vắng mình cân nhắc hoặc chỗ đó sẽ trộm cướp hoặc
chỗ đó sẽ bị nghi ngờ thế này thế khác hoặc người ta nghi mình ở
chỗ vắng này để làm cái gì trộm cướp hoặc làm chính trị này kia,
cho nên mình cân nhắc cái người bạn của mình mà cái người đó thường
nhắc anh đừng có đến đó, chỗ đó nó thanh vắng thì có thể xảy ra
tai nạn này tai nạn kia, sợ cho người bạn của mình bằng cách này
cách khác thì đó là người bạn tốt. Cho nên cái người mà cân nhắc
mình: Bây giờ anh đi trên con đường đó nó rất nguy hiểm, anh không nên
đi ở chỗ đó mà anh nên đi phải mấy người chứ anh đừng có đi một
mình, đó là những người cân nhắc đi ngang những chỗ vắng vẻ, truông
vắng vẻ, núi rừng vắng vẻ mà lúc bấy giờ những người mà cân nhắc
mình như vậy, lo lắng cho mình như vậy, đó là những người bạn tốt
mà mình chọn lấy để mình kết bạn với họ.
Hạng
đồng sự có 4 việc.
-
Một: Vì người không tiếc thân mạng.
Nghĩa
là gặp việc gì mà có thể liều chết mà cứu bạn mình được thì cái
người đó là người tốt. Khi gặp tai nạn, ví dụ như bây giờ hai người
đi ở trong rừng thì có 1 con hổ chạy ra để chực chụp người bạn mình
thì cái người này họ tiến tới xông lên trước để họ chịu đựng, liều
thân mạng để cứu bạn mình thì lúc bấy giờ người bạn là người tốt,
chúng ta hãy chọn lấy những người bạn đó mà chúng ta chơi với họ. Khi
mà gặp hữu sự, gặp tai nạn thì họ liều mình cứu mình, họ không để
cho mình bị tai nạn bị hữu sự. Cũng như trong thời gian chiến tranh
khi bom đạn nổ, có người họ nằm trên cái người thân của họ, họ lấy
thân họ để che đạn cho người thân của họ thì đó là những người tốt
cho nên chúng ta hãy chọn lấy những người đó mà chúng ta làm bạn
-
Hai: Vì người không tiếc của báu.
Nghĩa
là thấy người đó bị hoạn nạn mà cần phải có của cải tài sản để
cứu nạn người đó thì tuôn ra hết để mà giúp đỡ cái người kia thoát
nạn thì người đó là người bạn tốt của chúng ta.
-
Ba: Giúp người khỏi sự sợ hãi.
Nghĩa
là người đó đang lo sợ. Ví dụ như bây giờ trong một gia đình thì
không còn tiền bạc mà vợ thì sắp sanh, người này quá lo sợ rồi
không biết như thế nào, không biết tiền thuốc thang như thế nào, thế
này thế nọ kia…Cái người mà biết được hoàn cảnh của người bạn của
mình vậy họ sẵn sàng họ giúp người đừng lo lắng: Anh đừng lo lắng
gì hết, tui sẽ lo lắng hết cho anh những phần này để cho gia đình anh
được yên vui thì đó là những người tốt. Còn những người mà thấy
những lo lắng như vậy bỏ qua, không giúp đỡ thì đó là người bạn xấu
chúng ta không nên chơi.
-
Bốn: Khuyên bảo người khi ở chỗ vắng.
Cái
người đồng sự có 4 hành động, thì ở trên cái người ích lợi nó có
sự cân nhắc ở chỗ vắng, thì đồng sự cũng có khuyên ở chỗ vắng.
Bởi vì theo Thầy thiết nghĩ: Cái chỗ vắng nó thường hay nguy hiểm vô
cùng, cho nên do như vậy mà muốn bảo vệ người bạn của mình thì mình
nên tránh xa những chỗ vắng vẻ. Tránh xa cái chỗ vắng vẻ thì bảo
vệ được sự sống của người bạn mình và người khuyên bảo như vậy là
người bạn tốt của mình. Còn người bạn mà ko tốt thì mình làm gì
làm họ chẳng khuyên bảo, mình đến cái chỗ nguy hiểm, cái chỗ vắng
vẻ thì họ chẳng có khuyên bảo mình điều gì, xảy ra thì mình chịu,
đó là những người bạn xấu.
Ở đây
khi mà chọn bạn thì quý vị thấy rõ là Đức Phật đã vạch ra cho
chúng ta thấy được người tốt và người xấu để mà chúng ta chọn, để
chúng ta sống ở trong cuộc đời để đem lại sự an vui hạnh phúc của
chính mình và chính người khác. Nhiều khi chúng ta không thấy được
những hành động này rồi chúng ta chọn lầm bạn rồi từ đó nhiều khi
nó đem đến chúng ta rất đau khổ.
Ví dụ
như miệng lưỡi thôi, họ nói qua nói lại cũng đủ làm cho mình đau khổ
chứ không phải là gì khác. Cho nên ở đây Phật dạy cho chúng ta biết
để mà chúng ta cố chọn bạn tốt mà tránh bạn xấu để cuộc đời chúng
tađược yên vui, hạnh phúc. Nếu lỡ có bạn xấu thì chúng ta phải chịu
lấy mà thôi chứ biết làm sao được. Lỡ mà chúng ta chọn được bạn tốt
thì chúng ta được an ổn trong cuộc sống của mình. Cho nên từ đó
chúng ta phải cố gắng và suy tư tìm người bạn cho thật tốt trên bước
đường tu tập, nó làm cho tâm chúng ta được an ổn mà yên ổn tu hành.
Còn nếu mà gặp những người bạn xấu chúng ta không yên tâm ngồi lại
nhiếp tâm thì bao nhiêu cái điều kiện nó làm cho tâm chúng ta dày vò
trong tâm hồn, làm sao mà chúng ta tu được, rất là khó tu.
Như
vậy thì các thầy nhớ kỹ trên con đường tu nó không đơn giản, tâm mà
bất an, hoàn cảnh đưa đến bất an mà chúng ta không khắc phục được nó
vì những người bạn xấu, vì những hoàn cảnh xấu đưa đến thì chúng ta
sẽ khó mà tiến tu trên con đường đạo giải thoát này được. Vì vậy
chúng ta phải cố gắng mà tìm đúng đối tượng, tìm đúng bạn, tìm
đúng môi trường thuận tiện trên bước đường tu tập thì đạo Phật mới
có thể thực hiện được.
NGƯỜI CƯ SĨ NÊN BIẾT RÕ SÁU PHƯƠNG
Người
cư sĩ nên biết rõ sáu phương. Nghĩa là nếu mà không dạy cái này thì
chúng ta thấy Đông, Tây, Nam, Bắc, Trên, Dưới thì không biết nó thuộc
về cái gì, cái gì cho nên chúng ta phải rõ để chúng ta đối xử như
thế nào cho đúng cách với phương hướng của nó.
Một
là Phương Đông tượng trưng cho Cha Mẹ. Phương Đông nói lên là Cha Mẹ
người sanh ra chúng ta là Phương Đông.
Hai là
phương Nam tượng trưng cho sư trưởng.
Phương
Nam tượng trưng cho Thầy của mình.
Ba là
phương Tây, tượng trưng cho thê thiếp, tức là vợ con của mình.
Bốn
là phương Bắc, tượng trưng cho bè bạn. Phương Bắc thì tượng trưng cho
những người bạn của mình. Do vậy mà mình phải chọn ở phương Bắc
tức là chọn những người bạn tốt thuộc về phương Bắc.
Năm là
phương Dưới, tượng trưng cho tôi tớ những người mà làm công, những
người mà mình sai làm việc trong nhà của mình.
Sáu
là phương Trên, tượng trưng cho những người hiền đức. Nghĩa là phương
trên tượng trưng cho trong cuộc đời chúng ta có những bậc tu hành,
những bậc chân tu, những người hiền đức, những người đức hạnh thì
đó là cái phương trên.
Cho nên
ở đây 6 phương, chúng ta phải nhận ra cho đúng 6 cái phương này. Vậy
mỗi cái phương, chúng ta phải làm sao cho đúng?
Ở đây
Phật dạy chúng ta biết cách để chúng ta thực hiện cho đúng là cái
giai đoạn của người cư sĩ, phải hiểu biết, hiểu biết để mà tu tập,
hiểu biết để đem lại an vui, hạnh phúc cho chính gia đình mình, cho
chính bản thân mình.
1. Quan hệ giữa cha mẹ và con cái
Người
có hiếu có 5 điều kính thuận cha mẹ, đây là nói về phương
Đông, thì phương Đông có 5 điều mà chúng ta cần phải nhớ để ghi, để
chúng ta làm tròn bổn phận của một người con hiếu.
-
Một: Cung phụng, hiếu dưỡng cha mẹ không để thiếu thốn. Nghĩa là khi cha
mẹ mình còn sống thà là mình nhịn ăn, nhịn mặc để mình cung phụng
những gì cha mẹ cần thiết như thực phẩm, đồ ăn hoặc là y áo hoặc
là những gì cần thiết cha mẹ mình dùng thì mình cố gắng mà cung
phụng những điều kiện cha mẹ, nhất là cha mẹ già yếu thì mình cần
cung phụng đầy đủ để cha mẹ mình yên tâm không còn lo nghèo, lo đói,
lo sợ bệnh tật hoặc là không thuốc thang. Đó là cái thứ nhất của
người con đối với cha mẹ.
-
Hai: Phàm làm điều gì, trước phải thưa cho cha mẹ biết. Khi mà mình còn
cha mẹ, mình làm 1 điều gì thì mình cũng phải thưa với cha mẹ để
cha mẹ biết để người không lo, biết là người đã lớn tuổi đã đi qua
trong cuộc đời, người có những lời khuyên thì mình nghe cái lời
khuyên đó đúng hay sai rồi mình cố gắng mà mình chấp hành những lời
khuyên của cha mẹ mình. Chứ không phải mình nói mình lớn rồi mình
muốn làm gì làm, ông bà chẳng biết gì hết, ông bà là nông dân không
có hiểu gì hết, già rồi đâu có hiểu biết cái gì mà thưa hỏi thì
khi mình làm thì hữu sự gì cha mẹ mình lo lắng, khổ sở lắm cho nên
mình phải thưa hỏi, làm cho cha mẹ biết được yên tâm trên cái việc
làm của mình. Đó là thứ 2.
-
Thứ 3: Cha mẹ làm điều gì mình phải kính thuận, không được chống
báng, không được chống lại. Ví dụ trong phòng cha mẹ mình muốn
dời cái bàn này hoặc trong nhà muốn đặt cái ghế kia theo ý của ông
bà thì ông bà thích như vậy mà cái ý mình không thích như vậy nhưng
mình là người con hiếu thì không nên chống lại: Ba má đừng có đặt
cái này, chỗ này nó thế này thế khác làm cho ông bà không vui thì
cái đó mình không phải là đứa con kính thuận, mà mình kính thuận
là mình không chống lại những việc làm của cha mẹ mình. Mình chỉ
góp ý với ông bà mà thôi chứ không nên chống trái tùy theo ông bà
muốn làm gì thì làm nhưng mình góp ý: Cái này con thấy như ba má
định làm cái này con e nó thất bại ba má xét kỹ lại chứ con không
có ý gì chống báng ba má hết. Đó là những điều mà kính thuận.
Mình ko có nghịch lại cái ý của cha mẹ.
-
Bốn: Không trái với việc làm của cha mẹ. Nghĩa là mình
không làm một điều gì đụng chạm đến việc làm của cha mẹ mình hết.
Ví dụ như ông cuốc đất làm vườn, cái khu vườn gì đó thì mình lại
làm trái lại, mình không muốn như vậy, mình làm trái ý cha mẹ mình
thì mình không nên làm cái điều cha mẹ mình buồn phiền trong lòng.
-
Năm: Không ngăn cản việc lành của cha mẹ. Cha mẹ mà làm
việc lành, ví dụ như cha mẹ nói: Ờ bữa nay tao đi chùa tao lạy Phật
thì đừng có ngăn cản. Hoặc là hôm nay tao đi nghe thuyết pháp thì
đừng có ngăn cản, hoặc là hôm nay tao đi mua ít cá phóng sanh thì
đừng ngăn cản. Hôm nay là ngày ăn chay tao mua ít thực phẩm ăn chay tao
về ăn thì cái đó đừng ngăn cản. Nhiều khi cha mẹ bây giờ già yếu
rồi mà ăn chay chắc chắn là cha mẹ ko đủ sức khỏe đâu phải ăn thịt
cá nó mới bồi dưỡng thì như vậy là mình thương cha mẹ chứ không
phải không thương. Nhưng mình thương như vậy mà biết đó là cái việc
lành mà mình ngăn cản như vậy thì không đúng, để cho cha mẹ mình giữ
gìn được một ngày chay không phạm vào cái lỗi mà ăn thịt chúng sanh
thì đó là một điều tốt.
Vì
vậy chúng ta phải học lấy 5 cái điều hiếu hạnh này mà đối với cha
mẹ của mình thì như vậy mới là đứa có hiếu.
Thì
hôm nay quý Thầy được học qua một cái lời dạy của Phật có 5 cái
điều hiếu hạnh mà chúng ta giữ gìn đúng thì nó sẽ đem đến cái an
vui, hạnh phúc cho cha mẹ và chính bản thân của mình, làm cho con thì
hiếu thảo, cha mẹ thì nồng nàn thương con, con mình rất có hiếu.
Ngược lại,
con thì có 5 điều đối với cha mẹ như vậy thì ngược lại cha mẹ cũng
phải có 4 điều đối xử với con mình. Cho nên Phật dạy
rất kỹ. Người con đối với cha mẹ có 5 điều mà cha mẹ chăm sóc con
thì có 4 điều. Rõ ràng Phật dạy rất là kỹ. Không phải nói là cha
mẹ mình như vậy, 5 điều mình rất là cung kính, mình như vậy là hiếu
mà cha mẹ lại không có bổn phận của cha mẹ đối với đứa con thì đó
cũng là cái sai. Cho nên cha mẹ phải có bổn phận chăm sóc đứa con
mình như thế nào? Thì phật ở đây nói có 4 điều mà làm cha mẹ phải
thực hiện 4 cái điều này là làm tròn bổn phận của cha mẹ đối với
đứa con. Vậy 4 điều đó là gì?!
-
Một: ngăn con không cho nghe và làm điều ác, nghĩa là ngăn cản con
mình đừng có làm điều ác. Thì như chúng đã học thập thiện rồi thì
chúng ta biết rằng 10 cái điều ác và 10 cái điều lành. Vậy thì nếu
mà con mình làm những điều lành thì trong 10 cái điều lành thì mình
chấp nhận mình luôn luôn sung sướng mà con mình nó làm những cái
điều ác thì 10 cái điều ác thì mình ngăn chặn liền không cho con nó
làm cái điều ác, tức là bổn phận làm cha làm mẹ thì phải ngăn con
mình không được làm cái điều ác, không được nghe theo cái điều ác.
Đó là cái thứ nhất.
-
Hai: Chỉ dạy con làm điều lành, nghĩa là ngăn nó không cho nó làm 10
điều ác, dạy nó phải làm 10 điều lành. Thì 10 điều ác 10
điều lành đã là chúng ta đã học thập thiện đó. Do vậy mà cha mẹ cũng
phải thông suốt được 10 điều lành, 10 điều ác này để chỉ dạy, để
làm hết cái bổn phận của mình đối với con mình đó.
-
Ba: Phải thương yêu con thắm thiết. Đứa con nào cũng phải thương hết chứ
không phải đứa thương, đứa ghét. Đứa nào mình cũng phải thương, thương
thắm thiết, dạy nó những điều lành, ngăn chặn nó những điều ác, nó
làm ăn những cái gì thì mình có phần góp ý với nó, coi cái làm ăn
đó có ác hay là không. Nếu mà nó đi ăn trộm, ăn cắp thì phải ngăn
cản những ngành nghề đó. Nó đi làm nghề đồ tể, nghề bắt cá, săn
bắn thì mình cũng phải ngăn chặn không có cho nó làm những nghề đó
vì đó là những nghề ác. Và đó cũng là nỗi lòng của cha mẹ thương
con thắm thiết, chứ không phải là những cái mà thắm thiết thương con
bằng cách ngồi ngó mong ra ngoài chờ con đi về là không phải đâu mà
thương con thắm thiết bằng cách thấy con mình làm được những điều
lành, tránh những điều ác thì đó là lòng thắm thiết của mình đối
với con mình.
-
Bốn: Tùy thời cung cấp cho con những đồ cần dùng. Ví dụ nó còn
học trò thì tùy lúc nó còn đi học thì mình phải cung cấp giấy mực
hoặc là những thực phẩm đồ ăn gì đó để cho nó ăn, nó học cho nó
đạt được sở nguyện, cho nó nên được cái nghề nghiệp chuyên môn để cho
cuộc sống nó không thua ai, đem lại sự an vui, hạnh phúc cho gia đình.
Thì làm cha mẹ phải cung cấp cho con những đồ đạc cần dùng, cần
dùng khi đi học, rồi cần dùng khi mà nó lớn khôn thì nó cần dùng
những cái gì thì mình giúp đỡ nó khi cha mẹ giàu có thì mình có
điều này điều kia. Ví dụ bây giờ nó học đỗ ra bác sĩ mà nó đâu có
tiền mở ra cái phòng mạch, cho nên mình cung cấp tiền bạc cho nó mở
cái phòng mạch để cho nó có cái cơ sở nó làm ăn thì như vậy là
tùy thời, tùy cái lúc bấy giờ nó hành cái nghề đó, nó không có
tiền bạc nó bỏ ra cái vốn nó làm ăn cho nên vì vậy mình giúp cho
nó cái tiền bạc, vốn liếng để cung cấp cho nó để cho nó có cái
nghề nghiệp. Chẳng hạn bây giờ mình có những đứa con không có ruộng
rẫy mà bây giờ không có ruộng rẫy thì làm sao mà nó làm được, cho nên
mình phải mua đất ruộng để cho nó có những ruộng rẫy. Hoặc bây giờ
nó có ruộng rẫy mà không có phương tiện như máy cày, máy kéo hoặc
là máy gặt, máy hái thì mình là cha mẹ giàu có thì mình bỏ tiền
mình giúp cho con mình nó có đủ phương tiện làm ăn như vậy tức là
những đồ cần dùng, cần thiết cho đời sống của nó.
Đó là
4 điều cha mẹ chăm sóc con cái.
2. Quan hệ giữa thầy và đệ tử
Bây
giờ nói về Phương Nam là sư trưởng. Sư trưởng là bậc thầy. Vị đệ tử
đối với Thầy có 4 điều, cái người học trò đối với Thầy có 4 điều.
Chúng ta phải nhớ là mình đối với Thầy phải có 4 điều mới xứng
đáng là người học trò.
-
Một: Hầu hạ Thầy, cung cấp điều cần thiết cho Thầy. Bây giờ mình luôn
luôn mình gần Thầy, mình hầu hạ Thầy và mình thấy Thầy cần cái gì
đó thì mình cung cấp cho Thầy những vật dụng. Như bây giờ Thầy đặt
vấn đề Thầy thiếu cuốn tập để viết thì người học trò sẽ mua cho
Thầy cuốn tập hay cuốn sổ này để Thầy viết. Bây giờ Thầy không có
cây viết mình lại mua một cây viết cho Thầy để Thầy viết. Bởi vì
người tu mà theo đạo Phật thì ông Thầy chẳng có một vật gì hết mà
khi cần dùng một vật gì thì mình là người hầu hạ, người đệ tử
thì mình cung cấp ngay cho ông Thầy của mình những vật dụng đó, rồi
sau khi ông Thầy ông dùng xong ông cũng xả bỏ ông không nhận cái gì
hết. Liền ngay đó Thấy y áo ông Thầy mình rách hết rồi thì mình
bắt đầu cung cấp y áo cho Thầy để cho Thầy mặc lành lẽ hoặc là
thấy y áo thầy rách thì mình cần phải vá đắp trở lại cho được kín
đáo, thì đó là những người học trò hầu hạ Thầy bằng cách hầu hạ
như vậy. Chứ không phải hầu hạ là đứng hầu hạ quạt hoặc này kia,
đó là cái hình thức phong kiến, không đúng.
Hầu
hạ có nghĩa là mình giúp đỡ Thầy mình, ví dụ như Thầy bệnh đau
không giặt y áo được thì mình đem y áo dơ của Thầy mình giặt, đó là
mình hầu hạ Thầy. Hầu hạ Thầy là mình làm công việc giúp Thầy là
hầu hạ chứ không phải mình đứng gần Thầy mà quạt cho Thầy hoặc bưng
nước hay bưng này kia trong khi Thầy mạnh khỏe thì cái đó không phải
là hầu hạ Thầy mà cái đó là nịnh bợ Thầy.
Cái
hầu hạ mà theo Thầy hiểu ở đây là giúp Thầy những cái điều cần
thiết khi Thầy làm cái điều đó không được, còn Thầy làm được thì
mình cứ để Thầy tự nhiên mà làm những công việc đó, còn Thầy không
làm được thì mình làm giúp Thầy đó là cái sự hầu hạ. Hiểu như
vậy chúng ta mới thấy được cái tinh thần bình đẳng của đạo Phật,
giúp cái người hầu hạ người không có nghĩa là hầu hạ theo kiểu vua
quan mà hầu hạ ở đây theo cái nghĩa của sự giúp đỡ của mình đối
với bậc Thầy mà mình rất là tôn kính.
-
Hai: Cung kính cúng dường, tôn trọng và quý mến. Luôn luôn lúc nào
lòng của mình cũng cung kính Thầy, luôn luôn lúc nào mình cũng có
những vật khi Thầy cần thiết mình cúng dường, luôn luôn lúc nào mình
cũng có lòng tôn trọng Thầy và quý mến Thầy đó là người đệ tử
đối với Thầy.
-
Ba: Thầy dạy bảo điều gì phải kính thuận, không chống trái. Nghĩa là thầy
dạy cái điều đó mình cố gắng mình làm theo cái lời Thầy dạy, chứ
không nói: Ờ thầy dạy cái đó không đúng, thầy dạy cái đó sai, chống
lại bằng cách là mình biện luận cái này, cái nọ cái kia để mình
bác thầy, điều đó không phải mình là người kính trọng thầy, không
phải quý mến thầy. Nhiều khi mình còn đem cái sở học hơn thầy mình
lý luận bài bác thầy mình chê bai thầy bằng cách này bằng cách
khác, không những chê bai trước mặt mà còn lén lút nói chê bai thầy
sau lưng thầy, người này người nọ kia thì đó là cái không kính
thuận, không tôn trọng Thầy. Dù một ngày mình đến với thầy thì thầy
cũng là thầy của mình. Dù một chữ mình học với thầy cũng là thầy
của mình.
Thầy
nhớ khi xưa, Thầy còn học lớp 1, lớp 2 gì đó thì có một câu chuyện,
người ta thuật câu chuyện đó ở bên Pháp nói ông Các-Nô là khi còn nhỏ
ông học với ông thầy lớp 1 của ông ta, ông học sau này đi ra ông làm
quan, khi ông trở về ông thăm thầy thì ông thầy đã tóc bạc, ông đến
ông nắm tay thầy, ông nhắc lại ông thầy: Thầy có nhớ em không? Em
là Các-Nô đây. Em luôn luôn lúc nào cũng nhớ Thầy. Đó là sự kính
trọng dù ông ta làm quan, ông vẫn không xem thường ông thầy lớp 1 của
mình, dù ông đã đỗ bằng tiến sĩ, bằng thạc sĩ như thế nào thì ông
vẫn kính trọng ông thầy lớp 1.
Còn
học trò đời nay, khi mà họ học cao rồi, họ đỗ tiến sĩ thì họ
chẳng xem cái ông thầy hay là cô giáo dạy mình ở trong lớp 1, mới ráp
chữ A, B. Họ coi thường thầy mình học dở chưa bằng mình cho nên họ
khinh dễ thầy. Vì vậy mà thiếu lòng cung kính, tôn trọng là ở chỗ
đó. Nhờ có ông thầy đầu tiên sửa miệng, sửa môi của mình, nhờ ông
thầy đầu tiên mới nắm tay mình mà viết từng chữ, cái ơn nghĩa đó
biết bao đời mình quên được thế mà người ta dễ quên cái ơn của ông
thầy, người ta không nhớ ơn của ông thầy.
Và
đồng thời quý thầy về đây được học với Thầy, Thầy chỉ dạy cho con
đường để làm chủ sanh tử, chấm dứt sự luân hồi, thoát ra khỏi kiếp
đời lầm than, cái khổ sở của con người thì cái ơn đó biết bao nhiêu
mà nghĩ, hơn là cái ơn sanh thành của cha mẹ. Vì cha mẹ sanh chúng ta
ra, nuôi lớn chúng ta nhưng đời chúng ta phải thọ lấy những khổ, Thầy
thì đem cho các con thoát khỏi cảnh khổ, cái ơn đó biết muôn vàn nào
mà đền đáp cho cùng. Thế mà có người không nghĩ đến ơn nghĩa đó mà
lại bài bác Thầy, nói thế này hoặc nói thế khác. Thời nay thật ra
khó tìm người đệ tử có một lòng kính thuận, cái lòng tôn kính, tôn
trọng thầy, quý mến thầy, rất là khó, nhiều người nhưng nhìn lại
chẳng mấy ai, chỉ một hai người là cùng.
-
Bốn:
Theo thầy nghe pháp nhớ kỹ không quên, luôn luôn ghi khắc không quên
lời thầy dạy. Ví dụ như Thầy dạy bảo độc cư, phải nhẫn nhục,
phải tùy thuận, phải bằng lòng, phải ăn ngày một bữa, không nên ăn
phi thời, phải cố gắng khắc phục, đừng có ham ngủ. Và những lời
Thầy dạy thì nhớ kỹ không bao giờ quên, cố gắng khắc phục mình từng
phút từng giây để đúng theo lời Thầy dạy. Thì khi mà thấy học trò
mình thực hiện đúng lời dạy Thầy luôn luôn lúc nào cũng rất sung
sướng vì các học trò của mình biết nghe lời Thầy. Còn các học trò
không biết nghe lời thầy, ông thầy âm thầm mỏi mệt và đau khổ. Cho nên
Thầy nghĩ sau những năm tháng hướng dẫn các thầy tu hành, nhiều khi
các Thầy không nghe lời Thầy dạy, làm sai, không đúng, Thầy thấy sao
mình mỏi mệt quá, hết muốn, và cũng chính ngày hôm nay Thầy không
còn muốn hướng dẫn ai nữa hết là Thầy quá mệt mỏi rồi, Thầy quá
mệt mỏi quá số người đệ tử của mình làm cho Thầy không muốn ở trên
thế gian này nữa.
Đó là
những điều mà Phật dạy để cho chúng ta biết 4 cách để mà người đệ
tử đối với Thầy như thế nào đúng, như thế nào sai. Chúng ta cần phải
nhớ, nhớ để mà không quên những điều này.
Và bây
giờ vị Thầy cũng phải có 4 điều chăm sóc lại đệ tử của mình.
Nghĩa là vị Thầy cũng có bổn phận chứ không phải bỏ quên người
đệ tử của mình.
-
Một: Dạy dỗ có phương pháp. Nghĩa là dạy dỗ đệ tử mình có cách
thức, có phương pháp. Như Thầy vạch ra cái giáo án hôm nay tức là
dạy dỗ các con, các Thầy có phương pháp hẳn hoi. Cho nên là một bậc
Thầy dạy dỗ phải có phương pháp, nếu mà dạy dỗ không có phương pháp
người đệ tử của mình tu không được, rồi nó sẽ bất mãn nó sẽ đau
khổ, rồi nó phí hết cuộc đời của nó.
-
Hai: Dạy những điều chưa biết. Người học trò mình chưa biết cái điều
đó mình nên dạy cho nó biết để nó tu tập, nó sửa đổi tâm tánh của
nó, nó trở thành người tốt. Còn những gì nó đã hiểu biết mình
sách tấn, khích lệ cho nó để cho nó thực hiện được những sự hiểu
biết đó càng lúc càng tiến tới con đường giải thoát.
-
Ba: Giới thiệu bạn lành cho đệ tử. Nghĩa là mình biết những người nào
tốt, mình giới thiệu cho nó. Ví dụ như bây giờ ở đây có những người
bạn tu hành tốt, giữ gìn kỷ luật tốt thì Thầy thường giới thiệu với
quý thầy để quý thầy lấy gương hạnh đó mà nỗ lực tu tập, thì trái
lại quý thầy không nhận thấy cái điều đó mà nói rằng Thầy khen
người này, Thầy khen người kia đem cái lòng ganh tị, tị hiềm trở
thành chướng ngại. Nhưng ở đây Phật dạy: Mình phải giới thiệu những
bạn lành tốt tức là những người tu tốt để cho những người đệ tử
của mình lấy cái gương đó mà tu tập theo những người đó. Còn nếu
mình không giới thiệu những người bạn tốt như vậy thì nó biết lấy ai
mà làm gương, biết lấy ai mà nương theo. Cho nên làm bậc Thầy cũng nên
giới thiệu những người mà đã tu tốt, những người mà đã làm được,
những cái gì mà họ đã đi qua để giới thiệu cho những người khác họ
biết, để họ đủ cái niềm tin đi tới. Nhưng có người khi nghe Thầy
giới thiệu người đó tu như vậy như vậy thì có vị lại có tâm ganh tị
làm cho mình rất là khó chịu.
-
Bốn: Làm sáng tỏ điều hiểu biết của đệ tử. Khi người đệ tử
chưa hiểu biết thì mình phải moi óc, moi tất cả những cái gì để
làm cho người để tử của mình phải hiểu biết.
Con
đường thiền định rất khó cho nên Thầy bao lần trầm ngâm suy nghĩ để
tìm, vạch ra cho được cái lối đi, làm đúng cái đường lối, làm cho
quý Thầy hôm nay hiểu được rõ ràng. Đó là bao nhiêu cái sức lực của
Thầy thì dồn lại để làm cho các đệ tử, các thầy hiểu rõ, biết
được những cái điều mà quý thầy đang muốn biết để mà tu tập. Cho
nên Thầy cũng đem hết sức mình chứ không phải không đem hết sức mình
thì không thể nào vạch ra được cái lối này. Do những bài kinh mà
giảng dạy hôm nay, Thầy cũng phải suy ngẫm rất kỹ, nó phải ở trong
một giai đoạn nào để cung cấp bài giảng của Phật dạy như vậy Thầy
phải chọn đúng chỗ giảng dạy của nó.
Đó là
những cái điều mà ở đây Phật dạy vị Thầy phải có 4 điều để dạy
dỗ đệ tử của mình thì Thầy cũng đem hết sức mình để làm hết bổn
phận của mình đối với đệ tử. Vì vậy từ cái ngày đầu tiên Thầy
dạy những cái pháp quá cao, những cái tu tập quá sức của quý thầy
làm cho quý thầy không thể tu tập nổi trong cái sức của quý thầy
lúc đó thì quý thầy không thể tu tập. Cũng như bây giờ Thầy đem
những cái điều mà tu tập của thầy mà Thầy dạy ngay thì chắc chắn
là quý Thầy sẽ không vào được. Do vậy mà Thầy phải chẻ nhỏ ra, làm
cho nhỏ ra, nhỏ rất nhiều ra để rồi dẫn dắt quý Thầy từng chút,
từng chút để bước lên thì Thầy thấy có những kết quả. Đó là làm
sáng tỏ những điều để cho đệ tử mình hiểu biết, để cho đệ tử mình
tu tập được. Đó là những cách mà hôm nay quý thầy đã thấy rõ cái
đường lối tu tập ở đây rất là cụ thể là do cái chỗ hết sức của
một vị thầy mà tìm chứ không phải có ai vạch sẵn đường lối sẵn. Mà
chính vị thầy đó phải hết sức vì cái trách nhiệm, cái bổn phận
của mình đối với đệ tử cho nên mình phải đem hết sức của mình ra
để làm sao cho đệ tử mình hiểu được cách thức tu tập và mình phải
tìm hiểu từng người đệ tử, cái căn cơ, cái sự hiểu biết của nó,
nhiều khi nói ra lời nói nó hiểu qua cái hiểu của nó mà không hiểu
được ý của Thầy từ đó nó tu tập sai. Do vậy mà cần kề, theo sát
không để cho người đệ tử của mình tự tu, tự tập thì nó đi lạc mất
đi thì trách nhiệm, bổn phận của vị Thầy đối với đệ tử nó không
được đầy đủ.
Ở đây
từ người đệ tử đối với thầy thì nó có 4 cách rồi vị thầy đối
với đệ tử thì nó cũng có 4 cách. Như vậy chúng ta mới thấy được con
đường của đạo Phật dạy từng chút, cha mẹ như thế nào đối với con
và con đối với cha mẹ như thế nào, rồi học trò đối với thầy, thầy
đối với học trò như thế nào để đúng con đường của Đạo Phật. Chứ ở
đời người ta cũng có cách thức người ta dạy con cái đối với cha mẹ
ra sao nhưng nó không phải đúng vào con đường của Đạo Phật. Mà hiện
nay chúng ta phải lấy những gì mà Phật dạy rồi chúng ta dạy trở lại
để cho quý thầy hiểu biết rất rõ những gì mà quý thầy đi trên con
đường của Đạo Phật để đối xử với nhau, để cho đúng cách chứ không
khéo thì quý thầy không hiểu rồi quý thầy có những cái lệch lạc
làm cho nó không đúng con đường của Đạo Phật.
3. Quan hệ giữa chồng và vợ
Bây
giờ đến cái phần này chồng đối với vợ có 5 điều.
Nghĩa là trong gia đình người cư sĩ thì có vợ, có chồng. Vậy thì
chồng đối với vợ có 5 điều, Đức Phật dạy rất rõ:
-
Một: Lấy lễ mà đối với nhau. Nghĩa là với vợ không được coi như là
tôi tớ trong nhà mà phải lấy cái lễ đối xử với nhau.
-
Hai: Oai nghiêm, đĩnh đạc đối với vợ mình, không được cười
cợt bằng cách này, bằng cách khác sau đó vợ con nó sẽ lờn mặt, nó
coi mình không ra gì. Mà mình phải nghiêm nghị, nhưng không phải là
khắc khổ đối với nó để cho nó quá sợ hãi nhưng mình nói lời nói
nào nó cũng đúng cách, không được đùa giỡn ở trong lời nói đối với
vợ con của mình. Cho nên vì vậy mình dạy vợ, dạy con nó mới biết nghe
lời, còn mình nói năng không đúng cách, cười cợt với nó, con cũng
vậy vợ cũng vậy thì nó không có coi mình ra gì. Cho nên Phật dạy
điều thứ hai này đối với vợ con phải oai nghiêm, đĩnh đạc tức là ăn
nói, đối xử phải có sự nghiêm nghị chứ không phải là khắc khổ, chứ
không phải như một ông quan đối với dân mà đối với gia đình nó có sự
đĩnh đạc, đúng đắn, nó an ổn, nó yên ổn chứ nó ko làm cho người ta
quá sợ hãi.
-
Ba: Ăn mặc tùy thời. Nghĩa là tùy cái thời mà mình ăn mặc chứ không
nên cố chấp. Ví dụ như bây giờ mình cố chấp mình ăn mặc cái áo dài
đội khăn đóng như ngày xưa thì nó không tùy thời. Cho nên người chồng
phải ăn mặc tùy thời.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét